Giới hạn thua lỗ: Phân tích chiến lược Vertical Spread trong giao dịch

Vertical spread là chiến lược giao dịch quyền chọn có tính kỹ thuật cao nhưng vẫn dễ tiếp cận, giúp nhà đầu tư kiểm soát rủi ro khi tham gia thị trường. Chiến lược này yêu cầu thực hiện đồng thời giao dịch mua và bán các quyền chọn cùng loại, cùng ngày đáo hạn nhưng khác giá thực hiện, từ đó tạo ra cấu trúc lợi nhuận–rủi ro xác định, phù hợp cho cả nhóm nhà đầu tư thận trọng lẫn mạo hiểm.

Vertical spread là gì?

Vertical spread là chiến lược quyền chọn kết hợp giữa mua và bán hai quyền chọn cùng loại—có thể là cả hai quyền chọn mua (call) hoặc cả hai quyền chọn bán (put)—cùng ngày đáo hạn, khác giá thực hiện. Cách tiếp cận này thường được nhà đầu tư lựa chọn khi dự báo giá tài sản cơ sở biến động vừa phải theo một hướng nhất định, thay vì dịch chuyển mạnh.

Nguyên lý cốt lõi của vertical spread là quản trị rủi ro và tối ưu hóa chi phí. Thực hiện đồng thời mua và bán các quyền chọn ở mức giá thực hiện khác nhau giúp nhà đầu tư kiểm soát được mức lỗ tối đa xác định trước. Việc xác định trước ngưỡng rủi ro giúp quản trị vị thế hiệu quả và nâng cao sự tự tin. Tuy vậy, cơ chế bảo vệ này cũng đồng nghĩa với việc lợi nhuận tiềm năng bị giới hạn ở mức tối đa.

Một lợi thế kinh tế quan trọng của vertical spread là cơ chế bù trừ phí quyền chọn. Khi nhà đầu tư bán một quyền chọn trong cấu trúc spread, khoản phí thu được sẽ giúp giảm tổng chi phí mua quyền chọn còn lại. Nhờ đó, vertical spread sử dụng vốn hiệu quả hơn so với mua quyền chọn đơn lẻ.

Trên thị trường crypto, vertical spread ngày càng được áp dụng nhằm kiểm soát biến động mạnh của tài sản số. Nhà đầu tư dùng chiến lược này để phòng ngừa rủi ro hoặc đầu cơ theo xu hướng, với mức độ kiểm soát rủi ro rõ ràng. Sự xác định trước lợi nhuận và thua lỗ tối đa giúp vertical spread đặc biệt hấp dẫn trong giao dịch crypto, nơi giá biến động nhanh và mạnh. Tuy nhiên, cần chú ý rằng thị trường quyền chọn tiền mã hóa tiềm ẩn rủi ro đặc thù như thiếu giám sát pháp lý và thanh khoản thấp hơn so với các sản phẩm tài chính truyền thống.

Các loại vertical spread

Vertical spread được chia thành hai nhóm cơ bản theo góc nhìn thị trường, mỗi nhóm lại có các chiến lược cụ thể tùy vào quyền chọn mua (call) hay quyền chọn bán (put).

Bull Vertical Spread dành cho nhà đầu tư có quan điểm tăng giá đối với tài sản cơ sở. Chiến lược này là mua quyền chọn mua tại một mức giá thực hiện nhất định, đồng thời bán quyền chọn mua ở mức giá thực hiện cao hơn, nhằm tận dụng đà tăng giá đến ngưỡng đã chọn.

Nhóm bull vertical spread gồm hai phương pháp chính. Bull call spread là mua quyền chọn mua ở giá thực hiện thấp hơn và bán quyền chọn mua ở giá thực hiện cao hơn, tạo vị thế net debit. Chiến lược này phù hợp khi phí quyền chọn cao do biến động ngụ ý mạnh, và nhà đầu tư kỳ vọng giá tăng vừa phải. Lợi nhuận tối đa bằng chênh lệch giá thực hiện trừ phí net đã trả, thua lỗ tối đa chính là phí net đã trả. Điểm hòa vốn là giá thực hiện của quyền chọn mua cộng phí net đã trả.

Ngược lại, bull put spread là mua quyền chọn bán ở giá thực hiện thấp hơn và bán quyền chọn bán ở giá thực hiện cao hơn, tạo vị thế net credit. Chiến lược này phù hợp với thị trường ổn định, tập trung vào thu phí quyền chọn. Lợi nhuận tối đa là phí net nhận được, thua lỗ tối đa bằng chênh lệch giá thực hiện trừ phí net nhận được. Điểm hòa vốn là giá thực hiện của quyền chọn bán trừ phí net nhận được.

Bear Vertical Spread dành cho nhà đầu tư dự báo giá giảm. Chiến lược này là mua quyền chọn bán ở giá thực hiện cao hơn và bán quyền chọn bán ở giá thực hiện thấp hơn, tạo lợi thế khi giá tài sản giảm. Cấu trúc này còn gọi là long put vertical.

Bear vertical spread có hai biến thể. Bear call spread là mua quyền chọn mua ở giá thực hiện cao hơn và bán quyền chọn mua ở giá thực hiện thấp hơn, tạo vị thế net credit. Chiến lược này hiệu quả khi thị trường biến động mạnh với kỳ vọng giá giảm vừa phải. Lợi nhuận tối đa là phí net nhận được, thua lỗ tối đa bằng chênh lệch giá thực hiện trừ phí net nhận được. Điểm hòa vốn là giá thực hiện của quyền chọn bán cộng phí net nhận được.

Bear put spread, còn gọi là long put vertical, là mua quyền chọn bán ở giá thực hiện cao hơn và bán quyền chọn bán ở giá thực hiện thấp hơn, tạo vị thế net debit. Chiến lược này vẫn có thể sinh lời khi giá giảm mạnh. Lợi nhuận tối đa bằng chênh lệch giá thực hiện trừ phí net đã trả, thua lỗ tối đa là phí net đã trả. Điểm hòa vốn là giá thực hiện của quyền chọn bán trừ phí net đã trả. Long put vertical giúp kiểm soát rủi ro khi giao dịch thị trường giảm giá.

Credit spread và debit spread

Vertical spread còn được phân loại theo việc tạo ra net credit hay net debit trong tài khoản nhà đầu tư, ảnh hưởng trực tiếp tới lựa chọn chiến lược và quản trị rủi ro.

Debit spread gồm bull call spread và bear put spread (long put vertical), yêu cầu nhà đầu tư trả phí net ban đầu. Chiến lược này đặc trưng bởi việc mua quyền chọn đắt hơn, bù chi phí bằng quyền chọn bán rẻ hơn. Debit spread phù hợp khi muốn tham gia xu hướng giá với chi phí thấp hơn nhờ quyền chọn bán. Long put vertical thuộc nhóm này khi đầu tư vào xu hướng giảm giá với rủi ro kiểm soát.

Credit spread gồm bull put spread và bear call spread, mang lại khoản phí net nhận được ngay lập tức. Chiến lược này là bán quyền chọn đắt hơn, dùng quyền chọn mua rẻ hơn để bảo vệ vị thế. Credit spread được lựa chọn bởi nhà đầu tư hướng đến tạo thu nhập và giới hạn rủi ro, nhất là trong thị trường đi ngang hoặc xu hướng vừa phải.

Dù là credit hay debit spread, điểm mạnh cốt lõi vẫn là phí nhận được từ quyền chọn bán giúp giảm chi phí mua quyền chọn còn lại, cải thiện hiệu quả vốn so với mua quyền chọn đơn lẻ.

Ưu điểm quan trọng khác của vertical spread là xác định rõ ràng mức thua lỗ tối đa. Trước khi vào lệnh, nhà đầu tư biết chính xác vốn có nguy cơ mất nếu thị trường đi ngược dự báo. Việc xác định trước rủi ro giúp quản trị vị thế và danh mục tốt hơn. Đổi lại, lợi nhuận tiềm năng cũng bị giới hạn ở mức xác định, bất kể giá tài sản biến động thuận chiều mạnh tới đâu.

Ví dụ về vertical spread

Để minh họa, hãy xem bull call spread với Bitcoin (BTC) làm tài sản cơ sở.

Giả sử Bitcoin giao dịch quanh mức 95.000 USD, nhà đầu tư kỳ vọng BTC tăng nhẹ trong tháng tới. Để thực hiện bull call spread, nhà đầu tư tiến hành hai giao dịch đồng thời.

Đầu tiên, mua quyền chọn mua BTC với giá thực hiện 97.000 USD, đáo hạn sau 1 tháng, phí quyền chọn là 2.500 USD. Đồng thời, bán quyền chọn mua BTC với giá thực hiện 100.000 USD, cùng ngày đáo hạn, nhận được 1.200 USD phí quyền chọn.

Phí net phải trả là 1.300 USD (2.500 USD trả – 1.200 USD nhận). Đây là mức thua lỗ tối đa nếu Bitcoin dưới 97.000 USD khi đáo hạn, khiến cả hai quyền chọn vô giá trị.

Lợi nhuận tối đa là 1.700 USD, tính bằng chênh lệch giá thực hiện (100.000 USD - 97.000 USD = 3.000 USD) trừ phí net đã trả (1.300 USD). Lợi nhuận tối đa đạt được khi Bitcoin ở mức 100.000 USD hoặc cao hơn khi đáo hạn.

Điểm hòa vốn là 98.300 USD, bằng giá thực hiện thấp hơn (97.000 USD) cộng phí net đã trả (1.300 USD). Tại mức này, nhà đầu tư hòa vốn.

Nếu Bitcoin vượt 98.300 USD nhưng dưới 100.000 USD khi đáo hạn, nhà đầu tư thu được lợi nhuận từ 0 đến 1.700 USD. Giá càng gần 100.000 USD, lợi nhuận càng cao. Nếu vượt 100.000 USD, lợi nhuận vẫn bị giới hạn ở 1.700 USD do nghĩa vụ quyền chọn bán. Ngược lại, nếu Bitcoin dưới 97.000 USD, cả hai quyền chọn đều vô giá trị, thua lỗ tối đa là 1.300 USD phí đã trả.

Ví dụ này cho thấy vertical spread giúp nhà đầu tư có kỳ vọng tăng giá vừa phải với tiền mã hóa có thể tận dụng đà tăng giá, kiểm soát rủi ro và tối ưu vốn hơn so với mua quyền chọn đơn lẻ. Nếu dự báo giá giảm, nhà đầu tư có thể sử dụng long put vertical spread với nguyên lý quản trị rủi ro ngược chiều.

Kết luận

Vertical spread là chiến lược quyền chọn mạnh mẽ, cân bằng cơ hội sinh lời với quản trị rủi ro. Việc mua và bán đồng thời quyền chọn ở các mức giá thực hiện khác nhau giúp nhà đầu tư xác định trước lợi nhuận và thua lỗ tối đa, tăng tính minh bạch và sự tự tin khi giao dịch trong thị trường biến động.

Chiến lược này linh hoạt với cả thị trường tăng và giảm giá, vừa tạo thu nhập qua credit spread vừa tiết kiệm chi phí bằng debit spread, phù hợp nhiều tình huống giao dịch. Đặc biệt, long put vertical spread giúp nhà đầu tư có cấu trúc rõ ràng để tận dụng xu hướng giảm giá, vẫn kiểm soát rủi ro. Dù áp dụng cho thị trường tài chính truyền thống hay crypto, vertical spread đều là giải pháp đầu tư và phòng ngừa tối ưu.

Dù vertical spread giới hạn thua lỗ tối đa, đồng thời cũng khống chế lợi nhuận tiềm năng, nên phù hợp nhất với nhà đầu tư dự báo biến động giá vừa phải thay vì mạnh. Cơ chế bù trừ phí quyền chọn và xác định rủi ro rõ ràng khiến vertical spread sử dụng vốn hiệu quả hơn so với mua quyền chọn đơn lẻ. Với những ai muốn kiểm soát tốt rủi ro khi giao dịch theo xu hướng, vertical spread—bao gồm cả long put vertical—là giải pháp kết hợp tiềm năng lợi nhuận với quản trị rủi ro chặt chẽ.