## Hiểu Rõ Hợp Đồng Tương Lai: Từ Cơ Chế Đến Chiến Lược Đầu Tư

**Hợp đồng tương lai là một công cụ phái sinh quan trọng**, nhưng nhiều nhà đầu tư Việt Nam vẫn còn cảm thấy bất lạ với loại chứng khoán này. Mặc dù đã được áp dụng toàn cầu từ lâu, tại Việt Nam, hợp đồng tương lai mới thực sự bắt đầu được biết đến rộng rãi kể từ năm 2018 khi Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam cho phép giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Tuy nhiên, lượng nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực này vẫn còn hạn chế, chủ yếu vì thiếu hiểu biết về cơ chế hoạt động và cách áp dụng chiến lược giao dịch hiệu quả.

## Nguồn Gốc Và Ứng Dụng Thực Tế Của Hợp Đồng Tương Lai

Trước khi trở thành công cụ giao dịch tài chính hiện đại, hợp đồng tương lai sinh ra từ nhu cầu thực tiễn của các thương nhân. Họ cần ký kết những thỏa thuận để bảo vệ bản thân trước những biến động giá của hàng hóa như dầu thô, gạo hay các sản phẩm nông nghiệp.

Ví dụ điển hình là các hãng hàng không. Những hãng này phải mua nhiều nhiên liệu hàng ngày, nhưng giá dầu luôn dao động không mường tượ được. Để giảm thiểu rủi ro khi giá dầu tăng bất ngờ, các hãng hàng không thường ký hợp đồng tương lai với nhà cung cấp, nhằm khóa giá ở mức được thỏa thuận trước.

Ngày nay, hợp đồng tương lai không còn giới hạn ở hàng hóa vật chất. Bất kỳ loại tài sản nào được giao dịch – từ cổ phiếu, tiền điện tử, vàng đến dầu thô – đều có hợp đồng tương lai tương ứng.

## Cách Thức Hoạt Động: Hai Vị Thế Cơ Bản

Khi giao dịch hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có hai lựa chọn vị thế chính:

**Vị thế Long (Mua):** Bạn đồng ý mua tài sản tại ngày hợp đồng đáo hạn. Chiến lược này phù hợp khi bạn dự báo giá sẽ tăng.

**Vị thế Short (Bán khống):** Bạn cam kết bán tài sản tại ngày đáo hạn. Đây là cách kiếm lợi nhuận khi giá dự kiến sẽ giảm.

### Ví Dụ Minh Họa

Hãy xem xét một hợp đồng Brent oil (UKOIL) với thông tin như sau:
- Tài sản: Dầu Brent (UKOIL)
- Ngày đáo hạn: 31/10/2020
- Khối lượng: 1000 Barrel
- Giá giao dịch: $43/Barrel

**Kịch bản 1 - Mở vị thế Long:** Bạn dự đoán giá dầu sẽ tăng vào cuối tháng 10, nên mua 1000 Barrel với giá $43. Vào ngày 20/10/2020, giá dầu tăng lên $44 theo đúng dự báo. Nếu bạn bán hợp đồng lúc này, bạn nhận được $44,000, tức lãi $1,000.

**Kịch bản 2 - Mở vị thế Short:** Bạn dự đoán giá dầu sẽ giảm nên bán khống 1000 Barrel. Vào ngày 20/10/2020, giá thực sự giảm xuống $42. Bạn mua lại hợp đồng với giá $42,000 thay vì $43,000, tức lãi $1,000.

## Những Đặc Điểm Chính Của Hợp Đồng Tương Lai

**Tính Chuẩn Hoá Cao:** Mỗi hợp đồng được quy định rõ ràng về tài sản, khối lượng, giá và ngày đáo hạn, không có sự thương lượng riêng lẻ.

**Được Niêm Yết Chính Thức:** Hợp đồng tương lai được quản lý bởi Sở Giao dịch Chứng khoán Phái sinh, đảm bảo độ tin cậy và tính minh bạch.

**Hệ Thống Ký Quỹ Và Bù Trừ:** Để đảm bảo hai bên thực hiện đúng cam kết, nhà đầu tư phải ký quỹ. Mỗi ngày, lãi lỗ được tính toán theo giá thị trường, và nếu lỗ quá lớn, bạn sẽ được yêu cầu ký quỹ bổ sung.

**Đòn Bẩy Tài Chính:** Bạn chỉ cần trả một phần nhỏ giá trị hợp đồng (ký quỹ) là có thể giao dịch toàn bộ giá trị. Điều này có nghĩa lợi nhuận có thể gấp 4-5 lần so với biến động thực tế của giá, nhưng lỗ cũng vậy.

## Những Rủi Ro Khi Đầu Tư Hợp Đồng Tương Lai

**Rủi Ro Từ Đòn Bẩy:** Mặc dù đòn bẩy giúp nhân lợi nhuận, nó cũng phóng đại lỗ. Với tỷ lệ 1:10, chỉ cần giá biến động 5% theo chiều ngược lại dự báo, bạn đã mất 50% ký quỹ ban đầu.

**Thanh Toán Hàng Ngày:** Lãi lỗ được kết toán mỗi ngày. Nếu thị trường di chuyển bất lợi, tài khoản sẽ ghi nhận lỗ ngay lập tức. Nếu ký quỹ không đủ, bạn phải nộp thêm để duy trì vị thế.

**Tính Chất Đầu Cơ Cao:** Hợp đồng tương lai không tạo ra giá trị thực, mà chỉ phản ánh biến động giá. Tính dễ dàng mở/đóng vị thế khiến nó trở thành công cụ đầu cơ với biến động nhanh chóng.

## So Sánh Hợp Đồng Tương Lai Với CFD

CFD (Contract for Difference) cũng là một công cụ phái sinh, kết hợp đặc điểm của hợp đồng tương lai và giao dịch chứng khoán giao ngay. Dưới đây là những khác biệt chính:

| Tiêu Chí | CFD | Hợp Đồng Tương Lai |
|----------|-----|-------------------|
| **Nơi giao dịch** | Thị trường OTC (không chính thức) | Sở Giao dịch Chứng khoán Phái sinh |
| **Đòn bẩy** | Cao | Cao |
| **Ngày đáo hạn** | Không có | Có |
| **Quy mô hợp đồng** | Linh hoạt (nhỏ đến lớn) | Lớn cố định |
| **Phí giao dịch** | Phí giữ vị thế qua đêm, spread | Phí môi giới, phí quản lý |

**Lợi Ích CFD:**
- Yêu cầu vốn tối thiểu thấp hơn
- Không có thời hạn hợp đồng, giao dịch linh hoạt
- Có thể giao dịch nhiều loại tài sản

**Nhược Điểm CFD:**
- Rủi ro đầu cơ rất cao
- Yêu cầu theo dõi thị trường liên tục
- Yêu cầu vốn ban đầu cao nếu muốn lợi nhuận đáng kể

**Lợi Ích Hợp Đồng Tương Lai:**
- Được quản lý chính thức, đảm bảo thanh khoản
- Phù hợp với nhà đầu tư có kế hoạch thương mại thực sự
- Có tác dụng phòng ngừa rủi ro biến động giá

**Nhược Điểm Hợp Đồng Tương Lai:**
- Yêu cầu vốn ban đầu lớn
- Phải dự báo chính xác trong khung thời gian quy định
- Phải trả phí bên thứ ba

## Kết Luận

Hợp đồng tương lai là công cụ phái sinh mạnh mẽ phục vụ hai mục đích: quản trị rủi ro cho các nhà đầu tư hàng hóa/cổ phiếu quy mô lớn, hoặc đầu cơ cho các nhà đầu tư ngắn hạn. Sự lựa chọn giữa hợp đồng tương lai và CFD phụ thuộc vào vốn, mục tiêu và độ chấp nhận rủi ro của từng nhà đầu tư. Bất kỳ lựa chọn nào, việc hiểu rõ cơ chế, rủi ro và quản trị vốn là yếu tố then chốt để thành công trong giao dịch công cụ phái sinh.