Hiểu Rõ Về Options (Quyền Chọn): Từ Cơ Bản Đến Chiến Lược Giao Dịch Nâng Cao

Quyền Chọn Là Gì? Định Nghĩa Chi Tiết Về Options

Quyền chọn (Options) là những hợp đồng phái sinh cho phép chủ sở hữu có quyền – nhưng không bắt buộc – thực hiện mua hoặc bán một tài sản nhất định ở mức giá được quy định trước, vào hoặc trước ngày hết hạn hợp đồng. Đây là một công cụ tài chính mạnh mẽ cho phép nhà đầu tư tối ưu hóa danh mục đầu tư của mình mà không cần phải mua trực tiếp tài sản cơ sở.

Những đặc trưng chính của Options:

Thứ nhất, đây là công cụ phái sinh (derivative) mang lại cho nhà đầu tư khả năng tiếp xúc với các loại tài sản như Bitcoin, Ethereum, chỉ số chứng khoán hay quỹ ETF mà không cần sở hữu thực tế. Nhà đầu tư có thể gian tiếp tham gia vào thị trường mà không phải lưu trữ hay quản lý tài sản vật lý.

Thứ hai, Options cho phép áp dụng đòn bẩy tài chính (leverage). Với vốn nhỏ, bạn có thể kiểm soát một vị thế lớn. Ví dụ, với 1.000 USD và mức đòn bẩy 1:100, bạn có thể mở vị thế tương đương 100.000 USD.

Thứ ba, khác với hình thức giao dịch truyền thống, nhà đầu tư có thể sinh lời ngay cả khi thị trường giảm giá. Điều này mở ra nhiều cơ hội chiến lược hơn so với chỉ chờ đợi giá tăng.

Cấu Trúc Cơ Bản Của Hợp Đồng Options

Để hiểu sâu hơn về options là gì, ta cần nắm vững các thành phần cấu thành một hợp đồng này:

Ngày hết hạn (Expiration Date): Đây là ngày cuối cùng mà chủ sở hữu quyền chọn có thể thực hiện hợp đồng. Sau ngày này, quyền chọn sẽ mất hiệu lực. Hãy tưởng tượng bạn mở một quyền chọn với dự đoán Bitcoin sẽ tăng đến 32.000 USD vào 15/6/2023 – đó là ngày hết hạn của bạn.

Mức giá thực hiện (Strike Price): Đây là mức giá ấn định trong hợp đồng mà chủ sở hữu có quyền mua hoặc bán tài sản. Giá này được cố định suốt thời gian hợp đồng có hiệu lực. Nếu bạn mở quyền chọn mua với giá thực hiện 31.500 USD, đó chính là giá mà bạn có quyền mua Bitcoin.

Phí bảo hiểm (Premium): Để có quyền giao dịch Options, chủ sở hữu phải trả một khoản phí nhất định. Nếu bạn không thực hiện quyền, khoản phí này sẽ bị mất. Đây là chi phí cố định cho quyền chọn đó.

Quy mô hợp đồng: Là số lượng tài sản có thể giao dịch trong một hợp đồng options, thường được cố định cho mỗi loại tài sản.

Call Options Vs Put Options: Hai Loại Quyền Chọn Chính

Options được chia thành hai loại chính với cách sử dụng hoàn toàn khác nhau.

Call Options – Quyền Mua

Đây là hợp đồng cung cấp cho người mua quyền (không phải bắt buộc) mua tài sản cơ sở ở mức giá thực hiện được chỉ định. Nhà đầu tư mua Call options khi họ dự báo giá tài sản sẽ tăng.

Ví dụ thực tế: Giá Bitcoin hiện tại là 29.800 USD. Bạn tin rằng Bitcoin sẽ tăng lên trên 33.000 USD vào 30/5. Bạn mua Call options với giá thực hiện 31.000 USD. Nếu khi hết hạn, Bitcoin thực sự lên 35.000 USD, bạn vẫn có thể mua ở 31.000 USD và bán ngay ở giá thị trường.

Trong Call options, khoản lỗ tối đa bị giới hạn ở phí bảo hiểm đã trả, nhưng lợi nhuận có thể không giới hạn khi giá tăng.

Ba trạng thái của Call options:

• In the Money (ITM): Giá thực hiện thấp hơn giá thị trường hiện tại – quyền chọn có lãi
• At the Money (ATM): Giá thực hiện gần bằng giá thị trường – điểm hòa vốn gần
• Out of the Money (OTM): Giá thực hiện cao hơn giá thị trường – quyền chọn chưa có lãi

Put Options – Quyền Bán

Ngược lại với Call, Put options cho phép chủ sở hữu bán tài sản cơ sở ở mức giá thực hiện được quy định. Nhà đầu tư mua Put options khi họ dự báo giá sẽ giảm.

Ví dụ thực tế: Bitcoin đang ở 29.000 USD. Bạn lo lắng thị trường có thể sụt giảm. Bạn mua Put options với giá thực hiện 27.500 USD. Nếu Bitcoin rơi xuống 24.000 USD, bạn vẫn có thể bán ở 27.500 USD thay vì bị “cắt thịt” ở giá thấp.

Ba trạng thái của Put options:

• In the Money (ITM): Giá thực hiện cao hơn giá thị trường – quyền chọn có lãi
• At the Money (ATM): Giá thực hiện gần bằng giá thị trường
• Out of the Money (OTM): Giá thực hiện thấp hơn giá thị trường – quyền chọn chưa có lãi

Bảng so sánh Call Options vs Put Options:

So Sánh Options Và Futures

Mặc dù cả hai đều là công cụ phái sinh, nhưng điểm khác biệt lớn nhất nằm ở tính bắt buộc:

• Options: Chủ sở hữu có quyền nhưng không bắt buộc phải thực hiện
• Futures: Chủ sở hữu bắt buộc phải mua/bán tài sản khi hết hạn

Điều này khiến Options linh hoạt hơn, nhưng thường có chi phí (phí bảo hiểm) cao hơn Futures.

Các Chiến Lược Giao Dịch Options Cơ Bản

Covered Call – Bán Quyền Mua Có Bảo Đảm

Nhà giao dịch vừa sở hữu tài sản, vừa bán quyền chọn mua trên tài sản đó. Nếu giá tăng vượt qua mức thực hiện, tài sản sẽ bị gọi đi, nhưng bạn đã thu được phí bảo hiểm từ người mua.

Kịch bản sử dụng: Bạn sở hữu 1 Bitcoin ở giá 28.000 USD và bán Call options ở 32.000 USD. Bạn kiếm thêm phí bảo hiểm, và nếu giá không lên đến 32.000 USD, bạn giữ Bitcoin cộng với phí.

Long Put – Mua Quyền Bán

Bạn mua Put options khi dự báo giá sẽ giảm. Nếu dự báo đúng, lợi nhuận có thể tăng gấp bội. Tuy nhiên, khoản lỗ tối đa chỉ bằng phí đã trả.

Kịch bản sử dụng: Bạn lo thị trường sắp sụt giảm. Bạn mua Put options ở mức 26.000 USD. Nếu thị trường rơi xuống 20.000 USD, bạn có thể bán ở 26.000 USD, sinh lợi lớn.

Married Put – Kết Hợp Sở Hữu Và Bảo Hiểm

Bạn vừa sở hữu tài sản, vừa mua Put options như một hình thức bảo hiểm chống rủi ro. Nếu giá giảm, Put options sẽ bù đắp cho sự mất mát.

Kịch bản sử dụng: Bạn sở hữu Bitcoin ở 29.000 USD và tin giá sẽ tăng, nhưng muốn bảo vệ mình. Bạn mua Put options ở 27.000 USD. Nếu Bitcoin rơi xuống 25.000 USD, Put options sẽ giới hạn tổn thất ở mức 27.000 USD.

Ưu Và Nhược Điểm Của Giao Dịch Options

Những Lợi Thế Rõ Rệt

Tạo Cơ Hội Lợi Nhuận Trong Thị Trường Giảm: Khác với hình thức giao dịch truyền thống (mua và chờ tăng), bạn có thể kiếm lãi khi giá giảm thông qua Put options. Điều này mở rộng đáng kể các cơ hội sinh lời.

Bảo Vệ Rủi Ro Hiệu Quả: Options hoạt động như một loại bảo hiểm. Rủi ro được xác định rõ ràng từ trước – tối đa bạn chỉ mất phí bảo hiểm. So với các hợp đồng khác, đây là lợi ích quan trọng.

Sức Mạnh Của Đòn Bẩy: Với vốn nhỏ, bạn có thể kiểm soát vị thế lớn, tối ưu hóa lợi nhuận trên tỷ lệ vốn đầu tư.

Tính Linh Hoạt Chiến Lược: Bạn có thể kết hợp nhiều loại Options với các thời hạn và giá thực hiện khác nhau để tạo ra chiến lược phức tạp phù hợp với mục tiêu của mình.

Những Thách Thức Đáng Chú Ý

Độ Phức Tạp Cao: Giao dịch Options đòi hỏi hiểu biết sâu về nhiều khái niệm kỹ thuật và các quy định. Nhà đầu tư mới sẽ gặp khó khăn trong việc nắm bắt toàn bộ cơ chế.

Chi Phí Ký Quỹ Cao: Để mở một vị thế Options, bạn cần gửi một khoản ký quỹ nhất định. Chi phí giao dịch Options thường cao hơn giao dịch Futures hay chứng khoán, đặc biệt nếu sử dụng dịch vụ môi giới đầy đủ.

Rủi Ro Vô Hạn Cho Người Bán: Trong khi người mua chỉ mất phí, người bán Options phải chịu rủi ro vô hạn. Bạn bắt buộc phải bán/mua tài sản ở giá thực hiện, dù giá thị trường rất bất lợi.

Lệnh Gọi Ký Quỹ (Margin Call): Nếu tài khoản của bạn không đủ để duy trì vị thế, nhà môi giới có thể buộc bạn đóng vị thế hoặc gửi thêm tiền. Trong những thời kỳ biến động mạnh, điều này có thể xảy ra nhanh chóng.

Rủi Ro Hệ Thống: Lịch sử đã chứng minh rằng việc sử dụng Options quá tự tin mà không quản lý rủi ro có thể dẫn đến thảm họa tài chính, như trường hợp sập của một số nền tảng giao dịch lớn do ký quỹ quá cao và biến động thị trường.

Tình Hình Giao Dịch Options Tại Việt Nam

Tại Việt Nam, giao dịch Options vẫn chưa được quy định rõ ràng riêng lẻ. Tuy nhiên, theo Nghị định 158/2020/NĐ-CP, giao dịch Options được phép nhưng chủ yếu ở hình thức OTC (giao dịch trực tiếp) và phục vụ chủ yếu cho các tổ chức kinh doanh lớn.

Hiện tại, sản phẩm phái sinh duy nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam là Hợp đồng Tương Lai VN30. Đây là lựa chọn phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế vì các cổ phiếu trong rổ VN30 được lựa chọn dựa trên tính đại diện thị trường, mức độ thanh khoản, và tỷ lệ tự do chuyển nhượng.

Theo thống kê từ HNX tính đến cuối tháng 11/2022:

• Tài khoản giao dịch phái sinh đạt hơn 1,15 triệu
• Khối lượng giao dịch Hợp đồng Tương Lai VN30 tăng từ 10.954 hợp đồng/phiên (năm 2017) lên gần 250.000 hợp đồng/phiên (11 tháng đầu 2022)

Với tốc độ phát triển nhanh chóng, thị trường chứng khoán Việt Nam có khả năng sẽ mở rộng thêm các sản phẩm phái sinh khác trong tương lai.

Nơi Giao Dịch Options

Vì thị trường chứng khoán Việt Nam hiện chỉ hỗ trợ Hợp đồng Tương Lai VN30, nhà đầu tư muốn giao dịch Options cần tìm đến các nền tảng quốc tế. Một số lựa chọn phổ biến bao gồm các sàn Forex quốc tế.

Tiêu chí lựa chọn nền tảng giao dịch Options:

1. Được quy định bởi tổ chức tài chính quốc tế: Kiểm tra xem nền tảng có được giám sát bởi các cơ quan như FCA, CySEC, ASIC hay không.

2. Công cụ hỗ trợ đầy đủ: Tìm nền tảng cung cấp bảo vệ số dư âm, công cụ quản lý rủi ro, biểu đồ phân tích kỹ thuật miễn phí.

3. Dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp: Hỗ trợ tiếng Việt, phản ứng nhanh, giải quyết vấn đề hiệu quả.

4. Giao diện thân thiện: Nền tảng hoạt động tốt trên Web, Mobile, và các thiết bị khác. Dễ sử dụng cho cả người mới.

5. Đòn bẩy linh hoạt: Nền tảng nên cung cấp nhiều tùy chọn đòn bẩy (từ 1:1 đến 1:200) để nhà đầu tư lựa chọn phù hợp.

6. Tài khoản demo: Nên có tài khoản thực hành với vốn ảo để bạn học tập trước khi giao dịch thật.

Hướng Dẫn Bắt Đầu Giao Dịch Options

Quy Trình Cơ Bản

Bước 1: Tìm Hiểu Sâu Trước khi bắt đầu, bạn cần hiểu rõ về options là gì, cách hoạt động, các loại, và rủi ro tiềm ẩn. Hãy tham khảo sách, video giáo dục, hay khóa học online.

Bước 2: Thực Hành Trên Tài Khoản Demo Hầu hết các nền tảng đều cung cấp tài khoản demo với vốn ảo. Hãy giao dịch trên demo ít nhất vài tuần để quen thuộc với giao diện và cảm giác giao dịch.

Bước 3: Bắt Đầu Nhỏ Khi bạn chuyển sang tài khoản thật, hãy bắt đầu với vị thế nhỏ. Tăng dần kích thước vị thế khi bạn tích lũy kinh nghiệm và thấy mình đủ tự tin.

Bước 4: Tập Trung Vào Một Tài Sản Trong giai đoạn đầu, chỉ giao dịch trên một loại tài sản mà bạn biết rõ (chẳng hạn Bitcoin). Đây giúp bạn hiểu sâu thị trường trước khi mở rộng.

Bước 5: Xây Dựng Chiến Lược Rõ Ràng Xác định mục tiêu lợi nhuận, mức stop-loss, kích thước vị thế. Tuân theo kế hoạch một cách kỷ luật.

Quản Lý Rủi Ro Hiệu Quả

• Luôn đặt stop-loss: Định sẵn mức giá sẽ đóng vị thế nếu thị trường ngược lại kỳ vọng.
• Không sử dụng quá nhiều đòn bẩy: Mặc dù đòn bẩy cao có thể tăng lợi nhuận, nhưng cũng tăng rủi ro tương ứng.
• Đa dạng hóa: Thay vì đặt tất cả vào một vị thế, hãy phân tán rủi ro.
• Kiểm soát cảm xúc: Đừng để sợ hãi hoặc tham lam điều khiển quyết định giao dịch.

Kết Luận

Options là một công cụ tài chính mạnh mẽ mở ra nhiều cơ hội giao dịch mới. Tuy nhiên, sức mạnh này kèm theo độ phức tạp cao và rủi ro không nhỏ. Thành công với Options đòi hỏi:

1. Hiểu biết sâu sắc về cơ chế hoạt động
2. Thực hành liên tục trên tài khoản demo
3. Quản lý rủi ro kỷ luật trong mọi giao dịch
4. Kiên nhẫn và không vội vã mở rộng vị thế

Hãy nhớ rằng, giao dịch Options không phải là con đường nhanh để giàu có. Nó là một kỹ năng cần phát triển dần dần. Bắt đầu nhỏ, học hỏi từ mỗi giao dịch, và từng bước xây dựng kỹ năng của mình. Khi bạn có kinh nghiệm đủ và chiến lược rõ ràng, Options sẽ trở thành công cụ hữu ích để tối ưu hóa danh mục đầu tư của bạn.